Του Αθανάσιου Κατσίμπελη *
Η Ημέρα της Γης γιορτάζεται κάθε χρόνο από το 1970, στις 22 Απριλίου, με στόχο την κινητοποίηση ανθρώπων, κυβερνήσεων, επιχειρήσεων και οργανισμών, για ένα ζωντανό πλανήτη. Πρόκειται για μια σειρά εκδηλώσεων που ξεκίνησαν το 1970, με πρωτοβουλία οικολογικών οργανώσεων και πρωτοβουλιών πολιτών. Δεν είναι δηλαδή μια γιορτή των επισήμων, αντίθετα μια πρωτοβουλία ευαισθητοποιημένων πολιτών που κινητοποιούνται για να προστατέψουν τη Γη, τη φύση και τους ανθρώπους της με ποικιλία εκδηλώσεων. Αμερικανικής εμπνεύσεως, καθιερώθηκε το 1970 στις ΗΠΑ, με πρωτοβουλία του γερουσιαστή Γκέιλορντ Νέλσον, ενός πολιτικού με περιβαλλοντικές ανησυχίες. Με τα χρόνια, η «Μέρα της Γης» ξεφεύγει από το αμερικάνικο πλαίσιο, όπου αποδεικνύεται αρκετά δημοφιλής, και εξαπλώνεται σε ολόκληρο τον κόσμο.
Τη σημερινή Μέρα της γης ο ελληνικός λαός βιώνει μια βαθύτατη οικονομική κρίση η οποία έχει τις ίδιες αιτίες με την καταστροφή του πλανήτη που εντάθηκε τα τελευταία χρόνια. Το χρήμα και η κατανάλωση ανάχθηκαν σε κοινωνικό προϊόν των πάντων και η κοινωνία μας θεώρησε τα πάντα - τη θεά Γαία της ελληνικής μυθολογίας, τα ποτάμια, τους φυσικούς πόρους καθώς και την εργατική δύναμη των πολιτών του πλανήτη - σε απλά προϊόντα προς εκμετάλλευση για την αποκόμιση μεγαλύτερου κέρδους.
Αν και η ηλικία του Homo sapiens είναι μικρότερη από το ένα δεκάκις χιλιοστό της ηλικίας της Γης ο νεοφερμένος άνθρωπος διαχρονικά φέρθηκε με αλαζονεία και έλλειψη σεβασμού προς αυτήν. Ο μύθος του Ερυσίχθονα παραμένει αναλλοίωτος και επίκαιρος και αποτελεί ένα μήνυμα των αρχαίων προγόνων μας σε εμάς τους σύγχρονους Έλληνες, τους πολιτικούς μας αλλά και την ανθρωπότητα.
Ο Ερυσίχθονας**, γιός του Τρίοπα, ήταν Θεσσαλός. Βλάσφημος, ασεβής, βίαιος και υπερόπτης, μισούσε τους θεούς. Μια φορά διέταξε τους υπηρέτες του να κόψουν μια ιερή βελανιδιά, για να κτίσει εκεί το παλάτι του, που ήταν αφιερωμένη στη θεά Δήμητρα και γύρω της χόρευαν οι Δρυάδες. Οι θεϊκές προειδοποιήσεις δεν μπόρεσαν να τον μεταπείσουν να αποφύγει την ιεροσυλία. Μάλιστα όταν αυτοί δίστασαν, άρπαξε ένα τσεκούρι και είπε: «Δεν με ενδιαφέρει αν το δέντρο αυτό το αγαπά η θεά. Ακόμα και η ίδια η θεά αν ήταν, θα την έριχνα κάτω αν στεκόταν στο δρόμο μου».Κάποιος από τους παριστάμενους προσπάθησε να τον σταματήσει και ο Ερυσίχθονας τον σκότωσε, λέγοντας: «Ορίστε η ανταμοιβή για τον οίκτο σου».
Οι Δρυάδες, βλέποντας με θλίψη πεσμένο πια κατάχαμα το πιο περίφημο δέντρο του δάσους, πήγαν στη θεά Δήμητρα και ζήτησαν την τιμωρία του Ερυσίχθονα. Η Δήμητρα συμφώνησε και ζήτησε από τον μεγαλύτερο εχθρό της, την Πείνα, που κατοικούσε στη Σκυθία μαζί με τον Τρόμο και το Κρύο (μέσω αγγελιοφόρου γιατί απαγορευόταν να έρθει σε επαφή μαζί της), να κυριεύσει τα εντόσθια του Ερυσίχθονα. Της παρήγγειλε ούτε η δύναμη των δώρων της (της Δήμητρας), αλλά ούτε και καμιά αφθονία να μην τον ανακουφίζει. Η Πείνα υπάκουσε στις εντολές της Δήμητρας και ένα βράδυ που ο Ερυσίχθονας κοιμόταν, κυρίευσε τα σωθικά του. Μετά έφυγε από τη γη της Αφθονίας (τη Θεσσαλία) για να γυρίσει στη φρικτή πατρίδα της.
Ο Ερυσίχθονας ονειρευόταν στον ύπνο του ότι πεινούσε και όταν πλέον ξύπνησε, η πείνα του είχε γίνει τεράστια. Αμέσως ζήτησε να του φέρουν τροφή. Όμως όλο το φαγητό της Γης δεν του έφτανε. Η πείνα του έγινε τόση όσο ο ωκεανός. Η περιουσία του εξανεμίστηκε. Η κόρη του Μύστρα, που είχε το χάρισμα να μεταμορφώνεται (της το είχε δώσει κάποτε ο Ποσειδώνας) σκέφτηκε να πουληθεί σαν σκλάβα για να σώσει τον πατέρα της από την καταστροφή. Κάθε φορά που πουλιόταν σαν σκλάβα μεταμορφωνόταν κι ερχόταν να πουληθεί και πάλι, προμηθεύοντας έτσι με χρήματα τον πατέρα της για να ικανοποιήσει την ακόρεστη πείνα του.
Στο τέλος ο Ερυσίχθονας άρχισε να κατασπαράζει τα ίδια του τα μέλη. Αγωνιζόταν να τραφεί τρώγοντας το ίδιο του το σώμα. Ώσπου ο θάνατος τον απάλλαξε από την εκδίκηση της Δήμητρας.
Ο ρόλος του Ερυσίχθονα στο συγκεκριμένο μύθο είναι εμφανής. Ομοιότητες με τη σημερινή οικονομική και οικολογική κρίση, τους πολιτικούς μας και την έλευση του Δ.Ν.Τ στη χώρα μας ίσως δεν είναι τυχαίες. Το μόνο που τον ενδιέφερε ήταν πως θα ικανοποιήσει τον εγωισμό του περισσότερο. Πώς θα κυριαρχήσει απόλυτα στη φύση χωρίς να τον ενδιαφέρουν οι συνέπειες. Πώς θα ικανοποιήσει τις παράλογες απαιτήσεις του. Ζητούσε όλο και περισσότερα.
Σύγχρονοι Ερυσίχθονες…πολλοί. Οι ηγέτες των κρατών που αρνούνται να υπογράψουν τις διεθνείς συμβάσεις και τα πρωτόκολλα για την προστασία της Γης. Όλοι όσοι σκέφτονται μόνο το πρόσκαιρο κέρδος και το ατομικό συμφέρον αδιαφορώντας για τις ανεπανόρθωτές βλάβες που προκαλούν στο περιβάλλον. Όλοι όσοι υποθηκεύουν το μέλλον των επόμενων γενιών, όσοι συσσωρεύουν πλούτο αδιαφορώντας για το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο και η όρεξή τους δεν τελειώνει ποτέ. Όλοι όσοι επιβάλλουν τη νοοτροπία του ωχαδερφισμού και της αδιαφορίας.
Πρόθυμοι υπηρέτες, οι οποίοι θα ικανοποιήσουν απόλυτα την κάθε τους επιδίωξη; Πολλοί και στον αρχαίο μύθο και στη σύγχρονη πραγματικότητα. Άτομα άβουλα. πειθήνια όργανα, τα οποία ενεργούν χωρίς να σκέφτονται, χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να σκεφτούν ορθολογικά, χωρίς να έχουν τη δυνατότητα να κρίνουν τις αποφάσεις, να αρνηθούν να τις εκτελέσουν, να αντισταθούν. Τις επιπτώσεις από τις ενέργειές τους τις γεύονται όλοι χωρίς διακρίσεις και περισσότερο από όλους οι νέοι άνθρωποι….
*Δάσκαλος-Μ.ed, Νομικός Αναπληρωτής Υπεύθυνος του Κέντρου Περιβαλλοντική Εκπαίδευσης Κρεστένων Ηλείας
**Η απόδοση του μύθου από το βιβλίο του Δ.Παπαθανασίου Οι περιπέτειες του Αναπλαγυαλούχα, εκδ.Λιβάνη, 2007.
